Friday 21 December 2018

Sùil Eile air "Bana-Ghaisgich"

Airson an Daily Record
"Bana-Ghaisgich", aig Tèatar Finborough, Lunnainn
Tha sin uile air ar beò-ghlacadh leis a' bhàs, Leòdhasaich gu h-àraid.
Tha sin follaiseach sa chiad shealladh aig Màiri Mhoireasdan, agus an caractar aice a' dràibheadh a dh'Ulapul agus smaoineachadh air ciamar a bhiodh i air a cuimhneachadh nan rachadh an càr far an rathaid. 
'S ann mu dheidhinn bàs a tha an dealbh-chluich aig Màiri air fad, "Bana-ghaisgich", agus an cumhachd a tha aig boireannaich air a'chèile timcheall air.
Gu sgileil tha i a' cluich a h-uile pàirt, ceud bliadhna bho chèile, ann an cearcall timicheal call an Iolaire, lachanaich, a' seinn agus a' caoidh na thachair.
Leth-slighe troimhe tha thu a' tuigsinn carson nach robh iad a-riamh a' bruidhinn air an tubaist.  Tha an sgriopt, cuideachd air a sgrìobhadh le Màiri, cho geur agus gu bheil thu air do ghearradh. 
Uaireannan chan fheum thu faclan. Tha Mike Vass air an àrd-ùrlar a' cur ceòl ris a'chall, sliasaidean iarainn an Iolaire a' sgrìobadh ri na biastan.
Nuair a chuireas e air eìdheadh an RNR, 's e aon de na h-ìomhaighean as cumhachdaiche air àrd-ùrlar lom.
Chunnaic mise i ann an Lunnainn. Bidh còisir aig Theatre Gu Leòr ann an Steòrnabhagh an ath sheachdain. Na caill e. 
Translation
We are all obsessed with death, Lewis people in particular.
That is obvious in Mairi Morrison’s first scene, as her character is driving to Ullapool wondering how she would be remembered if she went off the road.
Mairi’s play, “Bana Ghaisgich”, is all about death and the power women exercise over each other.
Skilfully she plays every part, a century apart, in a circle around the loss of the Iolaire, laughing, singing and mourning what happened.
Half way through, you understand why they never spoke about the tragedy. The script, also written by Mairi, is so sharp that it cuts you.
Sometimes you don’t need words. Mike Vass is on stage putting music to the loss, the thighs of the Iolaire scraping against the beasts.
When he puts on the uniform of the RNR , it is one of the most powerful images on a bare stage.
I saw the play in London. Theatre Gu Leòr will have a choir in Stornoway next week. Don’t miss it.


Thursday 13 December 2018

Clusterbùrach - a new ruling


Sùil Eile airson an Daily Record

Aon uair bha iad a’ gàireachdainn oirnn airson ‘s nach robh faclan againn airson rendezvous neo car a’ mhuiltein.

Ach le poilitigs ann an staing, tha a’ Bheurla air ruith a-mach à faclan.

O choinn ghoirid tha bùrach, facal blasda Gàidhlig, air a bhith air a chur gu feum airson cunntas a thoirt air an ath char ann am Brexit.

 Tha “clusterbùrach” air fàs fasanta.  Tha Alastair Caimbeul ga chleachdadh, Mìcheal Russell, Hannah Bardell cuideachd.

Tha e sgrìobhte ann an Hansard agus tha nam pàipearan-naidheachd air droch litreachadh a dhèaneamh air.

Tha cunnart ann gu bheil am facal air a chaitheamh agus feumach air suaimhneas.

Tha Comhairle a’ Chànain (CaC) air a bhith a’ coimhead air a’ chùis agus air a thighinn suas le freagairt shìmplidh.

O seo a-mach cha bhi e ceadaichte bùrach a chleachdach airson Brexit. Ach tha e ceadaichte brexit a chleachdach airson bùrach.

Mar eisimplear: “Nach e tha air brexit a dheaneamh dhen bhiadh.” agus, “Abair brexit, a ghloic.”

Tha e a’ ciallachadh gum feum sinn an litir x a chleachdadh sa chànan.

Ach cha tuirt duine sam bith gu biodh Brexit gun duilgheadas.


Translation

Once upon a time they used to laugh at us because we had no words for rendevouz or summersault.
But with politics in crisis, English has run out of words.

Recently the term bùrach, a tasty Gaelic word, has been deployed to describe the latest twist in Brexit.

“Clusterbùrach " has become fashionable. Alastair Campbell has used it, Michael Russell, Hannah Bardell too. 

The word has been recorded in Hansard and newspapers have mis-spelled it.

There is a danger that the term is becoming worn out and needs resting.

Comhairle a’ Chànain (CaC), the Language Council, has been looking at the issue and come up with a simple solution.

From now on it is not permitted to use bùrach as a term for Brexit. However it is acceptable to use brexit to describe a bùrach.

For example: “Didn’t he make a brexit of the food”, and “What a brexit, you idiot”.

It means we have to introduce the letter x into the Gaelic language.

But no one said Brexit was going to be easy.